Eerlijkheid, ook wel de achtste (of eerste!) deugd genoemd, wordt algemeen geprezen als een cruciale morele waarde. Maar uit een nieuw onderzoek, uitgevoerd door Martin G. Kocher, Simeon Schudy en Lisa Spantig, gedragswetenschappers van de Ludwig-Maximilians-Universität te München, waarover zij rapporteren in het tijdschrift Management Science, blijkt dat wanneer beslissingen door groepen worden genomen, het respect voor de waarheid snel het onderspit delft tegenover andere meer substantiëleoverwegingen.
In de afgelopen jaren zijn talloze gevallen van zakelijk onethisch gedrag aan het licht gekomen. Ondernemingen zowel als organisaties hebben wet- en regelgeving overtreden, twijfelachtige boekhoudpraktijken getolereerd of zelfs geëntameerd en weinig problemen gehad met corruptie. Martin Kocher en zijn collega’s onderzochten in een experiment welke omstandigheden die institutionele oneerlijkheid vergemakkelijken of bevorderen. Zij zijn met name nagegaan, of die blijkbaar lossere moraal een kwestie is van individuele keuzen, of een product van structurele factoren binnen groepen.
Ruim 270 studenten werd gevraagd een video te bekijken waarop een dobbelsteen gegooid werd, en het resultaat te rapporteren. Hoe hoger het totaal van gerapporteerde ‘punten’, hoe groter de beloning voor de rapporteur. De opdracht werd zowel aan individuele deelnemers verstrekt, als aan kleine teams, samengesteld uit diezelfde individuen. De leden van zo een groep konden anoniem met elkaar overleggen, voordat ze de uitkomst melden.
De resultaten waren duidelijk: “Als individu liegen de deelnemers minder dan in groepsverband!” De onderzoekers noemen het fenomeen de ‘dishonesty shift’. In de groep ontstaat al snel discussie over de waarde van eerlijkheid als norm, zeker als sprake is van externe competitie. Tegelijk groeit het wantrouwen over de ‘eerlijkheid’ van andere teams – hetgeen de eigen oneerlijkheid gemakkelijker maakt.
Uit de Enron-casus is bekend, dat eigenlijk iedereen daar wist dat er met de cijfers geknoeid werd. Daarom, ze concluderen de gedragswetenschappers, is het cruciaal dat organisaties strikte normen stellen, groepsprocessen monitoren en ernst maken met sancties wanneer die normen overschreden worden.
Martin G. Kocher, Simeon Schudy, Lisa Spantig. I Lie? We Lie! Why? Experimental Evidence on a Dishonesty Shift in Groups. Management Science, 2017; DOI: 10.1287/mnsc.2017.2800
